Παρωδία Eμπαικτική και Παρωδία Παιγνιώδης. O ανώνυμος Σπανός (14ος/15ος αι.) και ο Kανών Περιεκτικός πολλών εξαιρέτων πραγμάτων των εις πολλάς Πόλεις και Nήσους και Έθνη και Zώα εγνωσμένων, του Kωνσταντίνου Δαπόντε (18ος αι.). Αθήνα, Περίπλους, 1997, σ. 120.

Πρόκειται για τη συγκριτική ανάγνωση δύο κειμένων που έχουν καταγραφεί στην ιστορία της υστερομεσαιωνικής και της νεοελληνικής λογοτεχνίας ως αντιπροσωπευτικές παρωδίες εκκλησιαστικών κειμένων και συχνά αναφέρονται μαζί: τον ανώνυμο και λαϊκότερο, μάλλον υστεροβυζαντινής προέλευσης Σπανό ή Ακολουθία του Σπανού και τον πολύ μεταγενέστερο Κανόνα … του Καισάριου Δαπόντε. Στόχος της μελέτης μου είναι να καταδειχτεί η διαφορετική λειτουργία ενός παρεξηγημένου από την ελληνική κριτική όρου, της παρωδίας. Εξετάζοντας τη ρητορική των δύο κειμένων, μπορεί να υποστηρίξει κανείς ότι ο Σπανός είναι μια λοιδορία με μορφή παρωδίας, η οποία προκειμένου να εντείνει την οξύτητα του εμπαιγμού βεβηλώνει τα θεία, χρησιμοποιώντας την εγκυρότητα του εκκλησιαστικού λόγου για να δημιουργήσει αντίθεση μορφής και περιεχομένου.

Αντίθετα, ο Κανών … του Δαπόντε αποτελεί μια παιγνιώδη παρωδία, όπου η μορφή συμπλέει με το περιεχόμενο, φυσικά ενδυναμώνοντάς το, εφόσον η παρωδία έχει την εξουσία να παραβιάζει και να υπερβαίνει, ενδυναμώνοντας συγχρόνως αυτό που υπερβαίνει.