Η δημιουργία του θείου στους Ύμνους του Καλλίμαχου: πολιτικές και πολιτισμικές διαστάσεις της αρεταλογίας των θεών

Διάλεξη: Μαρία Βαμβούρη, ‘Η δημιουργία του θείου στους Ύμνους του Καλλίμαχου: πολιτικές και πολιτισμικές διαστάσεις της αρεταλογίας των θεών’. Πέμπτη, 3 Ιουνίου, 18:30-20:00 (zoom link: https://upatras-gr.zoom.us/s/93235912552#success   /  Passcode: 095423).

ΠΕΡΙΛΗΨΗ:  Όπως και στους άλλους Αρχαίους Ελληνικούς Ύμνους, η θεϊκή βιογραφία διαμορφώνεται με το κριτήριο της ανταλλακτικής σχέσης που θέλει να δημιουργήσει ο ποιητής με το θεό. Το επιχείρημα για την εκπλήρωση της θεϊκής προστασίας που ζητά ο ποιητής βασίζεται πρωτίστως στην οικεία σχέση που δημιουργεί με τον θεό σε όλη τη σύνθεσή του. Αυτή η εξατομικευμένη σχέση χτίζεται μέσα από μια στοχευμένη επιλογή επεισοδίων της βιογραφία του θεού. Για να πραγματοποιηθεί σταδιακά η επίτευξη της αμοιβαίας σχέσης με το θεό, ο Ύμνος στη Δήλο, συγκεκριμένα, παρουσιάζεται σαν ένα δώρο που προσφέρεται στο θεό. Μιμούμενος την κυκλική κίνηση όλων αυτών που τίμησαν τη Δήλο, ο Ύμνος δεν μπορεί παρά να προσφέρει χαρά και ευχαρίστηση στους θεούς. Η θεϊκή βιογραφία διαμορφώνεται με το κριτήριο της σχέσης που προσπαθεί να χτίσει ο ποιητής με το ακροατήριό του και συγκεκριμένα την εικόνα που επιδιώκει να δώσει για την ποιητική του δραστηριότητα. Θέλοντας να αναδείξει τις γνώσεις του και την πολυμάθειά του, ο ποιητής επικεντρώνεται στα πρακτικά αποτελέσματα του βίου του θεού δίνοντας πολλές γεωγραφικές λεπτομέρειες. Έτσι, αποσιωπώντας τις γνωστές ησιοδικές διηγήσεις για τη γέννηση του Δία, αναφέρεται κυρίως σε αυτό που είναι ο Δίας τώρα (Ύμνος στο Δία), στο τί συμβολίζει η δύναμή του και στο αποτύπωμα που άφησε στη γη, σκιαγραφώντας έτσι με αμεσότητα ένα ιδιαίτερα ζωντανό πορτρέτο. Αυτό που ενδιαφέρει τον ποιητή δεν είναι τόσο το θέμα της αλήθειας όσο το εἰκός και το πώς η εικόνα του θεού θα γίνει άμεσα κατανοητή μέσα από αναφορές σε γνωστά γεωγραφικά μέρη. Η θεϊκή βιογραφία φέρει το αποτύπωμα πολιτικών ενδιαφερόντων του ποιητή και στον Ύμνο στη Δήλο δίνει έμφαση στη μορφή του Πτολεμαίου Β’ Φιλάδελφου υπερβάλλοντας τη συμμετοχή του στα ιστορικά γεγονότα της εποχής του. Ο Ύμνος τροποποιεί τα ιστορικά γεγονότα παρουσιάζοντας τον Πτολεμαίο ως κυρίαρχο νικητή ενός πολέμου εναντίον των Γαλατών στον οποίο ουσιαστικά δεν έλαβε μέρος. Επαινεί επίσης τον Φιλάδελφο, καθώς τον παρουσιάζει ως ειρηνικό κυρίαρχο, εγγυητή της ευημερίας και της ασφάλειας των υπηκόων του. Αυτή ή άμεση σχέση μεταξύ θεϊκής βιογραφίας και ιστορικών γεγονότων συναντάται και σε άλλους Ύμνους, κυρίως στους επιγραφικούς.

Η Μαρία Βαμβούρη είναι ερευνήτρια, επιστημονική συνεργάτις στο Πανεπιστήμιο της Λωζάνης και διδάσκουσα στο Gymnase Auguste Piccard της Λωζάνης. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα στρέφονται κυρίως στην Υμνητική λογοτεχνία και την Αρχαία θρησκεία, στις ηθικές πραγματείες του Πλουτάρχου, στην λογοτεχνία της Δεύτερης Σοφιστικής και στην πρόσληψη των αρχαίων μύθων και της Αρχαίας Ελληνικής γραμματείας γενικότερα. Έχει δημοσιεύσει μια μονογραφία για τους Ύμνους του Καλλίμαχου τους οποίους συγκρίνει με τους Ομηρικούς και τους επιγραφικούς Ύμνους καθώς και μια μονογραφία πάνω στα Συμποσιακά του Πλούταρχου, στην οποία μελετά τη σχέση μεταξύ συμποσίου και ιατρικής. Έχει επίσης εκδώσει την λογοτεχνική απόδοση της Αντιγόνης του Σοφοκλή από το Γιάννη Ρίτσο, την οποία σχολιάζει. Τέλος έχει συνεκδώσει τρεις συλλογικούς τόμους. Ο πρώτος επικεντρώνεται στην πρόσληψη των αρχαίων μύθων, ο δεύτερος στην διακειμενικότητα στα έργα του Πλουτάρχου και ο τρίτος στην ανάδειξη των πολύπλοκων δεσμών και μορφών επικοινωνίας που δημιουργούνται «γύρω από το τραπέζι». –