H Γλωσσολογία είναι ο επιστημονικός κλάδος που ερευνά το φαινόμενο της ανθρώπινης γλώσσας και επικοινωνίας σε όλες του τις διαστάσεις. Έχει ένα ευρύτατο φάσμα κλάδων που μελετούν την γλώσσα είτε ως δομή / σύστημα, είτε ως κοινωνιογλωσσική πραγματικότητα είτε ως δίαυλο για την έρευνα στις ίδιες τις γνωσιακές αρχές του νου. Στην επιστήμη της Γλωσσολογίας ανήκει λ.χ. τόσο η μελέτη των αρχαίων γλωσσών και η εξέλιξή τους μέχρι σήμερα, όσο και η έρευνα στα σύγχρονα γλωσσικά δεδομένα για να αναδειχθούν συστηματικότητες στη χρήση της γλώσσας από τους ομιλητές/ριες αλλά και για αναπτυχθούν ηλεκτρονικές εφαρμογές όπως η αναγνώριση φωνής, η αυτόματη μετάφραση και πολλές άλλες.
Τα μέλη ΔΕΠ της Ειδίκευσης Γλωσσολογίας καλύπτουν ένα μεγάλο μέρος των γνωστικών αντικειμένων της Γλωσσολογίας, τόσο με την διδακτική τους όσο και με την ερευνητική τους δραστηριότητα.
Σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο διδάσκονται ποικίλες πλευρές του φαινομένου της γλώσσας που εμπίπτουν σε μία σειρά από αντικείμενα, όπως:
Μέλη ΔΕΠ Γλωσσολογίας
| Αρχάκης Αργύρης | Καθηγητής | archakis@upatras.gr | 2610969752 |
| Ρούσσου Άννα | Καθηγήτρια | aroussou@upatras.gr | 2610969771 |
| Ξυδόπουλος Γιώργος Ι. | Καθηγητής | gjxydo@upatras.gr | 2610997801 |
| Παπαζαχαρίου Δημήτρης | Καθηγητής | papaz@upatras.gr | 2610969766 |
| Μαρκόπουλος Θεόδωρος | Αναπληρωτής Καθηγητής | theomark@upatras.gr | 2610969763 |
| Βλάχος Χρήστος | Επίκουρος Καθηγητής | cvlachos@upatras.gr | 2610997811 |
| Κουτσούκος Νίκος | Επίκουρος Καθηγητής | nkoutsoukos@upatras.gr | 2610969779 |
Ερευνητικά Προγράμματα
Η έρευνα που εκπονείται στα πλαίσια της Ειδίκευσης Γλωσσολογίας έχει εξίσου ευρεία θεματολογία, όπως φαίνεται από την πολύπλευρη και πλούσια εμπειρία των μελών ΔΕΠ σε έρευνα, ατομική και σε συνεργασία, σε συμμετοχές σε χρηματοδοτούμενα εθνικά, ευρωπαϊκά και διεθνή ερευνητικά προγράμματα καθώς και από την πλειάδα των διδακτορικών διατριβών που εκπονούνται ή έχουν εκπονηθεί υπό την επίβλεψη μελών ΔΕΠ της Ειδίκευσης Γλωσσολογίας.
Επιπλέον, στην Ειδίκευση λειτουργεί με μεγάλη επιτυχία εδώ και είκοσι περίπου χρόνια το Εργαστήριο Νεοελληνικών Διαλέκτων, ενώ στις δραστηριότητες της Ειδίκευσης εντάσσεται και η διοργάνωση διεθνών συνεδρίων.
ΕΠΕΤ ΙΙ (Noέμβριος 1999 – Μάιος 2001)
Φορέας: Ευρωπαϊκή Ένωση – Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας
Υπεύθυνη: Αγγελική Ράλλη (Κατεύθυνση Γλωσσολογίας)
Συνεργάτες: Γιαννούλα Γιαννουλοπούλου, Αργύρης Αρχάκης
Στο πλαίσιο του συγκεκριμένου προγράμματος καταβλήθηκε προσπάθεια για την υλοποίηση μιας σημασιολογικής βάσης δεδομένων για το ελληνικό λεξιλόγιο, στα πρότυπα του αντίστοιχου διεθνούς ηλεκτρονικού δικτύου Wordnet.
INTERREG II, Μέτρο 5,4 (Ιανουάριος 2000 – Δεκέμβριος 2001)
Φορέας: Ευρωπαϊκή Ένωση – Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας
Υπεύθυνη: Αγγελική Ράλλη (Κατεύθυνση Γλωσσολογίας)
Συνεργάτες: Αργύρης Αρχάκης, Δημήτρης Παπαζαχαρίου.
Kατά τη διάρκεια δεκαοχτώ μηνών, δεκαπενταμελής ερευνητική ομάδα φοιτητών και διδασκόντων του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών κατέγραψε ψηφιακά και κωδικοποίησε την ελληνικής καταγωγής κατω-ιταλιώτικη διάλεκτο Grico, με σκοπό τη διάσωση και την περαιτέρω ανάλυσή της.
ΕΠΕΑΕΚ, Πρόγραμμα Πυθαγόρας ΙΙ (Ιανουάριος 2005 – Δεκέμβριος 2007)
Φορέας: Ευρωπαϊκή Ένωση – ΥΠΕΠΘ
Υπεύθυνη: Αγγελική Ράλλη (Κατεύθυνση Γλωσσολογίας)
Πρόγραμμα ΕΠΤΑ (Ιούνιος 2002 – Ιούνιος 2004).
Υπεύθυνη: Αγγελική Ράλλη (Κατεύθυνση Γλωσσολογίας)
Το μικρασιατικό ιδίωμα των Κυδωνιών και Μοσχονησίων τελεί υπό εξαφάνιση, αφού οι μικρασιάτες πρόσφυγες και οι απόγονοί τους έχουν σχεδόν αφομοιωθεί με το γηγενή πληθυσμό. Η συγκεκριμένη ερευνητική προσπάθεια αφορά την ψηφιακή καταγραφή, μελέτη και διάσωση του ιδιώματος. Η έρευνα διεξήχθη σε χωριά της Λέσβου των οποίων ο πληθυσμός κατάγεται από τις Κυδωνίες και τα Μοσχονήσια.
Κ. Καραθεοδωρής, Β 135 (Νοέμβριος 2003 – Νοέμβριος 2006).
Φορέας: Επιτροπή Ερευνών Πανεπιστημίου Πατρών
Υπεύθυνος: Δημήτρης Παπαζαχαρίου
Το πρόγραμμα αποσκοπεί στην καταγραφή και περιγραφή της πατρινής διαλέκτου όπως αυτή μιλιέται σήμερα, στη συνειδητοποίηση των γλωσσικών αλλαγών που έχουν συμβεί τα τελευταία ογδόντα χρόνια, καθώς και στην κατανόηση των μηχανισμών που συνετέλεσαν στην εμφάνιση αυτών των γλωσσικών αλλαγών.
Κ. Καραθεοδωρής, 2425 (Οκτώβριος 2000 – Οκτώβριος 2003).
Φορέας: Επιτροπή Ερευνών Πανεπιστημίου Πατρών
Υπεύθυνος: Άννα Ρούσσου (Κατεύθυνση Γλωσσολογίας)
Το πρόγραμμα εξετάζει τη χρήση των άρθρων και κλιτικών από μη φυσικούς ομιλητές της Ελληνικής των οποίων η πρώτη γλώσσα είναι Σλαβική κι έχουν μάθει τα Ελληνικά στην Ελλάδα χωρίς διδασκαλία. Η ανάλυση των δεδομένων γίνεται μέσα στο πλαίσιο της θεωρίας του Μινιμαλισμού , χρησιμοποιώντας την έννοια της ‘παραμέτρου’ για την περιγραφή κι ερμηνεία των διαγλωσσικών διαφορών.
Κ. Καραθεοδωρής, D158 (2011-2014)
Οι διεπιδραστικές λειτουργίες των δεικτών οργάνωσης λόγου στις συνομιλιακές αφηγήσεις.
Υπεύθυνος: Καθ. Αργύρης Αρχάκης
Εκπαίδευση αλλοδαπών και παλιννοστούντων,
«Ανιχνεύοντας τον ρατσισμό στον αντιρατσιστικό λόγο: Μια κριτική προσέγγιση στον ευρωπαϊκό δημόσιο λόγο για τη μεταναστευτική και προσφυγική κρίση».
Χρηματοδότηση: ΕΛΙΔΕΚ Μελών ΔΕΠ (Α’ πρόσκληση)
Διάρκεια: 11/2019 – 10/2022
Επιστημονικός Υπεύθυνος: Καθ. Αργύρης Αρχάκης
Η σύγκρουση σε πολυπολιτισμικά σχολικά περιβάλλοντα στην Ελλάδα: Κριτική ανάλυση μαθητικών κειμένων για την προσφυγική κρίση
Φορέας χρηματοδότησης: ΕΛΙΔΕΚ Υποψ. Διδακτόρων (Β’ πρόσκληση)
Διάρκεια: 11/2019 – 5/2022
Επιστημονικός Υπεύθυνος: Καθ. Α. Αρχάκης
Ας πα να πηαίνω’. Πολυγραμματικοποιήσεις στην ιστορία ενός ρήματος κίνησης.
Χρηματοδότηση: Πρόγραμμα ενίσχυσης της βασικής έρευνας ‘Κ. Καραθεοδωρή 2017’. Επιτροπή Ερευνών Πανεπιστημίου Πατρών
Διάρκεια: 2018-2021
Επιστημονικός Υπεύθυνος: Επίκ. Καθ. Θ. Μαρκόπουλος
Ανάπτυξη εφαρμογής για τη μετατροπή της νοηματικής γλώσσας σε γραπτό και προφορικό λόγο με χρήση έξυπνων συσκευών: Έξυπνα εργαλεία για την αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ ακουόντων και κωφών συνομιλητών (ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΩ)
Χρηματοδότηση: ΓΓΕΤ & ΕΕ, στο πλαίσιο της πρόσκλησης «Ερευνώ-Δημιουργώ-Καινοτομώ»
Διάρκεια: 5/2018 – 11/2020
Επιστημονικός Υπεύθυνος: Αν. Καθ. Δ. Παπαζαχαρίου Συνεργάτες: Ομ. Καθ. Αγγελική Ράλλη, Καθ. Αργύρης Αρχάκης, Καθ. Γιώργος Ι. Ξυδόπουλος
Γλωσσικοί και εξωγλωσσικοί μηχανισμοί κωδικοποίησης και παγίωσης της αναγνωρισιμότητας και της διακριτότητας των διαλέκτων ως ξεχωριστών γλωσσικών οντοτήτων: Η περίπτωση των Πατρινών
Φορέας χρηματοδότησης: ΕΛΙΔΕΚ Υποψ. Διδακτόρων (Β’ πρόσκληση)
Διάρκεια: 11/2019 – 5/2022
Επιστημονικός Υπεύθυνος: Αν. Καθ. Δ. Παπαζαχαρίου
Open-Access annotated database of humorous discourse: Εnhancing critical literacy in Modern Greek for advanced learners and high-school students, University of Kent
Επιστημονική υπεύθυνη: Δρ. Ελένη Καπογιάννη
Χρηματοδότηση: E.S.R.C (Ηνωμένο Βασίλειο)
Διάρκεια προγράμματος: 2017 – 2020
Συνεργάτης: Καθ. Αργύρης Αρχάκης
Intonation and Diachrony: A phonetic investigation of the effects of language contact on intonational patterns, University of Oxford
Επιστημονική υπεύθυνη: Δρ. Μαίρη Μπαλτατζάνη
Χρηματοδότηση: E.S.R.C (Ηνωμένο Βασίλειο)
Διάρκεια προγράμματος: 10/2018 – 9/2022
Συνεργάτης: Αν. Καθ. Δ. Παπαζαχαρίου
Διάσωση λεξιλογίων περιθωριοποιημένων κοινωνικών ομάδων: δημιουργία ηλεκτρονικής λεξικογραφικής βάσης, με χρήση παραμετροποιημένων σωμάτων κειμένων
Επιστημονική υπεύθυνη: Δρ. Κατερίνα Χριστοπούλου
Χρηματοδότηση: ΙΚΥ Μεταδιδακτόρων (Β’ κύκλος)
Διάρκεια: 2020-2022
Συνεργάτης: Καθ. Γ. Ι. Ξυδόπουλος
Επιλέγοντας Ερωτήσεις Μερικής Αγνοίας: Ενσωματώνοντας τη Θεωρητική με την Πειραματική και την Εφαρμοσμένη Γλωσσολογία
Επιστημονικός υπεύθυνος: Δρ. Χρήστος Βλάχος
Χρηματοδότηση: ΙΚΥ Μεταδιδακτόρων (Β’ κύκλος)
Χρηματοδότηση: ΕΛΙΔΕΚ μεταδιδακτόρων (Α΄ πρόσκληση)
Διάρκεια προγράμματος: 10/2018 – 9/2021
Συνεργάτης: Καθ. Α. Ρούσσου
Digitizing the Cappadocian Dialectal Landscape
Επιστημονική υπεύθυνη: Αν. Καθ. Δήμητρα Μελισσαροπούλου
Χρηματοδότηση: ΕΛΙΔΕΚ μεταδιδακτόρων (Α΄ πρόσκληση)
Διάρκεια προγράμματος: 10/2018 – 9/2021
Συνεργάτες: Ομ. Καθ. Αγγελική Ράλλη, Αν. Καθ. Δημήτρης Παπαζαχαρίου
Εργαστήρια
Εργαστήριο Νεοελληνικών Διαλέκτων
Το Εργαστήριο Νεοελληνικών Διαλέκτων (ΕΝΔΙ) του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών ιδρύθηκε το 2000 από την Ομότιμη Καθηγήτρια Αγγελική Ράλλη (η οποία διετέλεσε και Διευθύντρια του ΕΝΔΙ από την ίδρυσή του έως και τον Αύγουστο 2019) και διαθέτει πλούσια εμπειρία στην καταγραφή και μελέτη διαλέκτων. Η μελέτη των νεοελληνικών διαλέκτων αποτελεί ουσιαστικής σημασίας προσπάθεια που στοχεύει στη διάσωση της γλωσσικής ποικιλίας και -μέσω αυτής- στη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Από τον Σεπτέμβριο 2019, το ΕΝΔΙ διευθύνεται από τον Αναπλ. Καθηγητή Διαλεκτολογίας και Φωνητικής Δημήτρη Παπαζαχαρίου και πλαισιώνεται από ερευνητική ομάδα, που αποτελείται από γλωσσολόγους μέλη Δ.Ε.Π. του Πανεπιστημίου Πατρών και άλλων πανεπιστημίων, μεταδιδάκτορες, υποψήφιους/ες διδάκτορες και μεταπτυχιακούς/ές φοιτητές/ριες.
Στεγάζεται σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο του Τμήματος Φιλολογίας (Κτήριο 7, δυτική πτέρυγα) και περιλαμβάνει υπερσύγχρονο ηλεκτρονικό εξοπλισμό, εξειδικευμένους βιβλιογραφικούς πόρους και σπάνιο αρχειακό υλικό.
Η έρευνα που εκπονείται στο Εργαστήριο Νεοελληνικών Διαλέκτων αποτελεί την πρώτη συστηματική προσπάθεια για τη μελέτη και καταγραφή των νεοελληνικών διαλέκτων μέσα από τη δημιουργία μίας οργανωμένης βάσης δεδομένων με διαλεκτικό προφορικό υλικό. Η έρευνα που διεξάγεται ακολουθεί τις διεθνείς εξελίξεις στον τομέα της καταγραφής των γλωσσικών συστημάτων υπό εξαφάνιση και χρησιμοποιεί τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα για την επίτευξη αποτελεσμάτων υψηλής ποιότητας.
Το Εργαστήριο Νεοελληνικών Διαλέκτων φιλοδοξεί να αποτελέσει έναν σύνδεσμο ανάμεσα στην επιστημονική κοινότητα και τις τοπικές κοινωνίες με στόχο να δραστηριοποιήσει τους τοπικούς φορείς και τις τοπικές κοινωνίες για να αναλάβουν ενεργό δράση στη διατήρηση της γλωσσικής και πολιτιστικής τους ιδιαιτερότητας.
Τα προϊόντα του Εργαστηρίου Νεοελληνικών Διαλέκτων αποτελούν σημείο αναφοράς στη σύγχρονη διαλεκτολογική μελέτη και διατίθενται στην επιστημονική κοινότητα και τους τοπικούς φορείς. Η διαλεκτική βάση δεδομένων, το τρι-διαλεκτικό ηλεκτρονικό λεξικό και ο διαλεκτικός χάρτης προσφέρουν πλούσιο υλικό για τη μελέτη των γλωσσικών ποικιλιών, αλλά και για μελέτες με ιστορικό και εθνογραφικό περιεχόμενο.
Διοργάνωση Συνεδρίων
First Mediterranean Morphology Meeting (MMM1). Mυτιλήνη: Σεπτέμβριος 1997
Thermi International Summer School of Linguistics (TISSL). Mυτιλήνη: Ιούλιος 1999
First International Conference of Modern Greek Dialects and Linguistic Theory (MGDLT 1). Πάτρα: Οκτώβριος 2000
Ιnternational Conference of Graduate Students in Linguistics (CONSOLE). Πάτρα: Δεκέμβριος 2003
Second International Conference of Modern Greek Dialects and Linguistic Theory (MGDLT 2). Μυτιλήνη: Οκτώβριος 2004
Third International Conference of Modern Greek Dialects and Linguistic Theory (MGDLT 3). Λευκωσία: Ιούνιος 2007
Sixth Mediterranean Morphology Meeting (MMM6). Ιθάκη: Σεπτέμβριος 2007
Patras International Conference of Graduate Students in Linguistics (PICGL 1). Πάτρα: Μάρτιος 2008.
Fourth International Conference of Modern Greek Dialects and Linguistic Theory (MGDLT 4). Χίος: Σεπτ. 2009.
Second Patras International Conference of Graduate Students in Linguistics (PICGL 2). Πάτρα: Μάρτιος 2010
Fifth International Conference of Modern Greek Dialects and Linguistic Theory (MGDLT 5). Πάτρα: Ιούνιος 2011
Third Patras International Conference of Graduate Students in Linguistics (PICGL 3). Πάτρα: Μάιος 2014
Sixth International Conference of Modern Greek Dialects and Linguistic Theory (MGDLT 6). Πάτρα: Σεπτ. 2014
Morphological Variation and Contact. Πάτρα: Ιούνιος 2015
ΘΑΛΗΣ: Πόντος, Καππαδοκία, Αϊβαλί: Στα χνάρια της Μικρασιατικής Ελληνικής. Πάτρα: Νοέμβριος 2015
Forth Patras International Conference of Graduate Students in Linguistics (PICGL 4). Πάτρα: Μάιος 2016
Seventh International Conference of Modern Greek Dialects and Linguistic Theory (MGDLT 7). Ρέθυμνο: Οκτώβριος 2016