H Γλωσσολογία είναι ο επιστημονικός κλάδος που ερευνά το φαινόμενο της ανθρώπινης γλώσσας και επικοινωνίας σε όλες του τις διαστάσεις. Έχει ένα ευρύτατο φάσμα κλάδων που μελετούν την γλώσσα είτε ως δομή / σύστημα, είτε ως κοινωνιογλωσσική πραγματικότητα είτε ως δίαυλο για την έρευνα στις ίδιες τις γνωσιακές αρχές του νου. Στην επιστήμη της Γλωσσολογίας ανήκει λ.χ. τόσο η μελέτη των αρχαίων γλωσσών και η εξέλιξή τους μέχρι σήμερα, όσο και η έρευνα στα σύγχρονα γλωσσικά δεδομένα για να αναδειχθούν συστηματικότητες στη χρήση της γλώσσας από τους ομιλητές αλλά και για αναπτυχθούν ηλεκτρονικές εφαρμογές όπως η αναγνώριση φωνής, η αυτόματη μετάφραση και πολλές άλλες.
Τα μέλη ΔΕΠ της Ειδίκευσης Γλωσσολογίας καλύπτουν ένα μεγάλο μέρος των γνωστικών αντικειμένων της Γλωσσολογίας, τόσο με την διδακτική τους όσο και με την ερευνητική τους δραστηριότητα.
Σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο διδάσκονται ποικίλες πλευρές του φαινομένου της γλώσσας που εμπίπτουν σε μία σειρά από αντικείμενα, όπως:
- Μορφολογία (Παραγωγή, Σύνθεση, Κλίση, Συγκριτική, Διαχρονική)
- Φωνητική (Αρθρωτική, Εργαστηριακή)
- Φωνολογία (Τεμαχιακή, Προσωδιακή)
- Σύνταξη (Θεωρητική, Συγκριτική, Διαχρονική)
- Σημασιολογία (Τυπική, Προτασιακή, Λεξική)
- Πραγματολογία και Ανάλυση Λόγου (Νόημα και υπονόημα, Γλωσσικές πράξεις, Συνομιλιακή οργάνωση, Είδη λόγου)
- Κοινωνιογλωσσολογία (Διαστάσεις γλωσσικής ποικιλότητας, Κοινωνιογλωσσική ανισότητα, Γλώσσες σε επαφή, Γλώσσα και ταυτότητα)
- Ιστορική Γλωσσολογία (Γλωσσική Αλλαγή, Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας)
- Λεξικολογία (Ανάλυση λέξης, Σύσταση λεξικού αποθέματος, Ειδικά Λεξιλόγια, Περιθωριακή γλώσσα)
- Λεξικογραφία (Δημιουργία γενικών και ειδικών λεξικών, Ανάπτυξη λεξικογραφικών βάσεων)
- Διαλεκτολογία (Μορφο-φωνολογία νέων ελληνικών διαλέκτων, έρευνα πεδίου, κοινωνιογλωσσικές προσεγγίσεις διαλεκτικού λόγου)
- Ψυχογλωσσολογία (Επεξεργασία της γλώσσας, Λεξική πρόσβαση και Οργάνωση του νοητικού λεξικού)
- Νευρογλωσσολογία (Σχέση γλώσσας και εγκεφάλου, Γλωσσικές διαταραχές)
- Γλωσσική Κατάκτηση (Μηχανισμοί και Θεωρίες κατάκτησης πρώτης γλώσσας)
Μέλη ΔΕΠ Γλωσσολογίας
| Αρχάκης Αργύρης | Καθηγητής | archakis@upatras.gr | 2610969322 |
| Ρούσσου Άννα | Καθηγήτρια | aroussou@upatras.gr | 2610969314 |
| Ράλλη Αγγελική | Καθηγήτρια | ralli@upatras.gr | 2610996230 |
| Ξυδόπουλος Γιώργος Ι. | Αναπληρωτής Καθηγητής | gjxydo@upatras.gr | 2610997801 |
| Παπαζαχαρίου Δημήτρης | Αναπληρωτής Καθηγητής | papaz@upatras.gr | 2610969316 |
| Μαρκόπουλος Θεόδωρος | Επίκουρος Καθηγητής | theomark@upatras.gr | 2610997625 |
Ερευνητικά Προγράμματα
Η έρευνα που εκπονείται στα πλαίσια της Ειδίκευσης Γλωσσολογίας έχει εξίσου ευρεία θεματολογία, όπως φαίνεται από την πολύπλευρη και πλούσια εμπειρία των μελών ΔΕΠ σε έρευνα, ατομική και σε συνεργασία, σε συμμετοχές σε χρηματοδοτούμενα εθνικά, ευρωπαϊκά και διεθνή ερευνητικά προγράμματα καθώς και από την πλειάδα των διδακτορικών διατριβών που εκπονούνται ή έχουν εκπονηθεί υπό την επίβλεψη μελών ΔΕΠ της Ειδίκευσης Γλωσσολογίας.
Επιπλέον, στην Ειδίκευση λειτουργεί με μεγάλη επιτυχία εδώ και είκοσι περίπου χρόνια το Εργαστήριο Νεοελληνικών Διαλέκτων, ενώ στις δραστηριότητες της Ειδίκευσης εντάσσεται και η διοργάνωση διεθνών συνεδρίων.
ΕΠΕΤ ΙΙ (Noέμβριος 1999 – Μάιος 2001)
Φορέας: Ευρωπαϊκή Ένωση – Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας
Υπεύθυνη: Αγγελική Ράλλη (Κατεύθυνση Γλωσσολογίας)
Συνεργάτες: Γιαννούλα Γιαννουλοπούλου, Αργύρης Αρχάκης
Στο πλαίσιο του συγκεκριμένου προγράμματος καταβλήθηκε προσπάθεια για την υλοποίηση μιας σημασιολογικής βάσης δεδομένων για το ελληνικό λεξιλόγιο, στα πρότυπα του αντίστοιχου διεθνούς ηλεκτρονικού δικτύου Wordnet.
INTERREG II, Μέτρο 5,4 (Ιανουάριος 2000 – Δεκέμβριος 2001)
Φορέας: Ευρωπαϊκή Ένωση – Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας
Υπεύθυνη: Αγγελική Ράλλη (Κατεύθυνση Γλωσσολογίας)
Συνεργάτες: Αργύρης Αρχάκης, Δημήτρης Παπαζαχαρίου.
Kατά τη διάρκεια δεκαοχτώ μηνών, δεκαπενταμελής ερευνητική ομάδα φοιτητών και διδασκόντων του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών κατέγραψε ψηφιακά και κωδικοποίησε την ελληνικής καταγωγής κατω-ιταλιώτικη διάλεκτο Grico, με σκοπό τη διάσωση και την περαιτέρω ανάλυσή της.
ΕΠΕΑΕΚ, Πρόγραμμα Πυθαγόρας ΙΙ (Ιανουάριος 2005 – Δεκέμβριος 2007)
Φορέας: Ευρωπαϊκή Ένωση – ΥΠΕΠΘ
Υπεύθυνη: Αγγελική Ράλλη (Κατεύθυνση Γλωσσολογίας)
Πρόγραμμα ΕΠΤΑ (Ιούνιος 2002 – Ιούνιος 2004).
Υπεύθυνη: Αγγελική Ράλλη (Κατεύθυνση Γλωσσολογίας)
Το μικρασιατικό ιδίωμα των Κυδωνιών και Μοσχονησίων τελεί υπό εξαφάνιση, αφού οι μικρασιάτες πρόσφυγες και οι απόγονοί τους έχουν σχεδόν αφομοιωθεί με το γηγενή πληθυσμό. Η συγκεκριμένη ερευνητική προσπάθεια αφορά την ψηφιακή καταγραφή, μελέτη και διάσωση του ιδιώματος. Η έρευνα διεξήχθη σε χωριά της Λέσβου των οποίων ο πληθυσμός κατάγεται από τις Κυδωνίες και τα Μοσχονήσια.
Κ. Καραθεοδωρής, Β 135 (Νοέμβριος 2003 – Νοέμβριος 2006).
Φορέας: Επιτροπή Ερευνών Πανεπιστημίου Πατρών
Υπεύθυνος: Δημήτρης Παπαζαχαρίου
Το πρόγραμμα αποσκοπεί στην καταγραφή και περιγραφή της πατρινής διαλέκτου όπως αυτή μιλιέται σήμερα, στη συνειδητοποίηση των γλωσσικών αλλαγών που έχουν συμβεί τα τελευταία ογδόντα χρόνια, καθώς και στην κατανόηση των μηχανισμών που συνετέλεσαν στην εμφάνιση αυτών των γλωσσικών αλλαγών.
Κ. Καραθεοδωρής, 2425 (Οκτώβριος 2000 – Οκτώβριος 2003).
Φορέας: Επιτροπή Ερευνών Πανεπιστημίου Πατρών
Υπεύθυνος: Άννα Ρούσσου (Κατεύθυνση Γλωσσολογίας)
Το πρόγραμμα εξετάζει τη χρήση των άρθρων και κλιτικών από μη φυσικούς ομιλητές της Ελληνικής των οποίων η πρώτη γλώσσα είναι Σλαβική κι έχουν μάθει τα Ελληνικά στην Ελλάδα χωρίς διδασκαλία. Η ανάλυση των δεδομένων γίνεται μέσα στο πλαίσιο της θεωρίας του Μινιμαλισμού , χρησιμοποιώντας την έννοια της ‘παραμέτρου’ για την περιγραφή κι ερμηνεία των διαγλωσσικών διαφορών.
Κ. Καραθεοδωρής, D158 (2011-2014)
Υπεύθυνος: Αργύρης Αρχάκης
Εκπαίδευση αλλοδαπών και παλιννοστούντων,
Εργαστήρια
Εργαστήριο Νεοελληνικών Διαλέκτων
Το Εργαστήριο Νεοελληνικών Διαλέκτων (ΕΝΔΙ) του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών ιδρύθηκε το 2000 και διαθέτει πλούσια εμπειρία στην καταγραφή και μελέτη διαλέκτων. Η μελέτη των νεοελληνικών διαλέκτων αποτελεί ουσιαστικής σημασίας προσπάθεια που στοχεύει στη διάσωση της γλωσσικής ποικιλίας και -μέσω αυτής- στη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Λειτουργεί υπό τη διεύθυνση της Καθηγήτριας Γλωσσολογίας Αγγελικής Ράλλη και πλαισιώνεται από ερευνητική ομάδα, που αποτελείται από γλωσσολόγους μέλη Δ.Ε.Π. του Πανεπιστημίου Πατρών, μεταδιδάκτορες, υποψήφιους διδάκτορες και μεταπτυχιακούς φοιτητές.
Στεγάζεται σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο του Τμήματος Φιλολογίας (Κτήριο 7, δυτική πτέρυγα) και περιλαμβάνει υπερσύγχρονο ηλεκτρονικό εξοπλισμό, εξειδικευμένους βιβλιογραφικούς πόρους και σπάνιο αρχειακό υλικό.
Η έρευνα που εκπονείται στο Εργαστήριο Νεοελληνικών Διαλέκτων αποτελεί την πρώτη συστηματική προσπάθεια για τη μελέτη και καταγραφή των νεοελληνικών διαλέκτων μέσα από τη δημιουργία μίας οργανωμένης βάσης δεδομένων με διαλεκτικό προφορικό υλικό. Η έρευνα που διεξάγεται ακολουθεί τις διεθνείς εξελίξεις στον τομέα της καταγραφής των γλωσσικών συστημάτων υπό εξαφάνιση και χρησιμοποιεί τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα για την επίτευξη αποτελεσμάτων υψηλής ποιότητας.
Το Εργαστήριο Νεοελληνικών Διαλέκτων φιλοδοξεί να αποτελέσει έναν σύνδεσμο ανάμεσα στην επιστημονική κοινότητα και τις τοπικές κοινωνίες με στόχο να δραστηριοποιήσει τους τοπικούς φορείς και τις τοπικές κοινωνίες για να αναλάβουν ενεργό δράση στη διατήρηση της γλωσσικής και πολιτιστικής τους ιδιαιτερότητας.
Τα προϊόντα του Εργαστηρίου Νεοελληνικών Διαλέκτων αποτελούν σημείο αναφοράς στη σύγχρονη διαλεκτολογική μελέτη και διατίθενται στην επιστημονική κοινότητα και τους τοπικούς φορείς. Η διαλεκτική βάση δεδομένων, το τρι-διαλεκτικό ηλεκτρονικό λεξικό και ο διαλεκτικός χάρτης προσφέρουν πλούσιο υλικό για τη μελέτη των γλωσσικών ποικιλιών, αλλά και για μελέτες με ιστορικό και εθνογραφικό περιεχόμενο.
Διδακτορική Έρευνα
| Όνομα | Θέμα Διδακτορικής Διατριβής | Όνομα Επόπτη | Μέλη Επιτροπής |
|---|---|---|---|
| Μαρία Γιακουμέλου | Επιτονισμός και πληροφοριακή δομή στις Ελληνικές Διαλέκτους. | Δημήτριος Παπαζαχαρίου, Αναπλ. Καθηγητής | Ανθή Ρεβυθιάδου, Αναπλ. Καθηγήτρια ΑΠΘ Σταύρος Σκοπετέας, Καθηγητής, Universität Bielefeld |
| Αντιγόνη Καλαμίδα | Το Λεξιλόγιο των Συναισθημάτων στη Νέα Ελληνική: μια τυπολογία των ρημάτων ψυχικού πάθους της Νέας Ελληνικής | Γιώργος Ι. Ξυδόπουλος, Αναπλ. Καθηγητής | Άννα Ρούσσου, Καθηγήτρια Αλέξανδρος Τάντος, Επίκ. Καθηγητής ΑΠΘ |
| Αθηνά Προύντζου | Οι διαλεκτικές ποικιλίες Ηλείας και Μεσσηνίας: Λεξικολογική προσέγγιση | Γιώργος Ι. Ξυδόπουλος, Αναπλ. Καθηγητής | Αγγελική Ράλλη, Καθηγήτρια Δημήτριος Παπαζαχαρίου, Αναπλ. Καθηγητής |
| Ανθή Δούκα | Τα κειμενικά είδη στο λύκειο: Από την κριτική ανάλυση στην κριτική επίγνωση. | Αργύρης Αρχάκης, Καθηγητής | Δημήτριος Παπαζαχαρίου, Αναπλ. Καθηγητής Άννα Φτερνιάτη, Αναπλ. Καθηγήτρια ΠΤΔΕ Παν/μιο Πατρών |
| Βασιλική Μακρή | The formal expression of gender in modern Greek dialects affected by Italian and Romance | Αγγελική Ράλλη, Καθηγήτρια | Greville Corbett, Professor University of Surrey Anna Thornton, Professor Università dell’Aquila |
| Κυριακούλα Τζωρτζάτου | Η ορθογραφία στη βασική εκπαίδευση: Παράμετροι της κοινωνιογλωσσικής ανάλυσης. | Αργύρης Αρχάκης, Καθηγητής | Γιώργος Ι. Ξυδόπουλος, Αναπλ. Καθηγητής Άννα Ιορδανίδου, Καθηγήτρια ΠΤΔΕ Παν/μιο Πατρών |
| Μαριάννα Γκιουλέκα | Affixoids in the Pointic dialect | Αγγελική Ράλλη, Καθηγήτρια | Νικόλαος Παντελίδης, Αναπλ. Καθηγητής ΕΚΠΑ Kristel van Goethem |
| Γεώργιος Χαιρετάκης | Η μορφολογία της κρητικής διαλέκτου | Αγγελική Ράλλη, Καθηγήτρια | Δημήτριος Παπαζαχαρίου, Αναπλ. Καθηγητής Θεόδωρος Μαρκόπουλος, Επικ. Καθηγητής |
| Νικολέτα Βασσάλου | Μιστιώτικα σε επαφή: οι επιπτώσεις της γλωσσικής αλλαγής στο φωνηεντικό σύστημα της γλωσσικής ποικιλίας | Δημήτριος Παπαζαχαρίου, Αναπλ. Καθηγητής | Ιωάννα Τοπιντζή, Επικ. Καθηγήτρια Α.Π.Θ. Mark Janse, Καθηγητής Ghent University |
| Φωτεινή Καλαμίδα | Linguistic borrowing and scientific and technical terminology in Modern Greek: a lexicological study | Γιώργος Ι. Ξυδόπουλος, Αναπλ. Καθηγητής | Μαριάννα Κατσογιάννου, Αναπλ. Καθηγήτρια, Παν/μιο Κύπρου Παναγιώτης Κριμπάς, Αναπλ. Καθηγητής Δ.Π.Θ. |
| Κωνσταντίνα Κορδούλη | Lexical and morphological knowledge in Greek speaking individuals with primary prograssive aphasia | Άννα Ρούσσου, Καθηγήτρια | |
| Μιχαήλ Μαρίνης | Η οργάνωση του ονοματικού κλιτικού παραδείγματος: δεδομένα από ελληνικές διαλέκτους σε επαφή με την Ιταλική και την Τουρκική γλώσσα | Αγγελική Ράλλη, Καθηγήτρια | Brian Joseph, Καθ. Ohio State University Ιω Μανωλέσσου, Ερευνήτρια Α', Ακαδημία Αθηνών |
| Ουρανία Παπαδοπούλου | Evaluating anglicization in Modern Greek: a qualitative and quantitave survey | Γιώργος Ι. Ξυδόπουλος, Αναπλ. Καθηγητής | Vincent Renner, Καθηγητής, Université de Lyon 2 Βάλια Κορδώνη, Αναπλ. Καθηγήτρια, Humbolt-Universität zu Berlin |
| Βασιλεία Αλεξέλλη | Η μορφολογία της λεσβιακής διαλέκτου | Αγγελική Ράλλη, Καθηγήτρια | Δημήτριος Παπαζαχαρίου, Αναπλ. Καθηγητής Γεώργιος Ξυδόπουλος, Αναπλ. Καθηγητής |
| Ρένος Γεωργίου | A’-dependencies in Cypriot Greek | Άννα Ρούσσου, Καθηγήτρια | Γεώργιος Κότζογλου Kleanthes Grohmann |
| Τίμων Καρδάμας | Ποσοτική και ποιοτική ανάλυση προσωδιακών χαρακτηριστικών της Πατρινής διαλέκτου | Δημήτριος Παπαζαχαρίου, Αναπλ. Καθηγητής | Αργύρης Αρχάκης, Καθηγητής, Γεώργιος Μικρός |
| Ξανθή Κατσαντά | Φωνολογικές μεταβλητές στη διάλεκτο του Αγρίνιου:δομικές και διαλεκτικές προεκτάσεις. | Δημήτριος Παπαζαχαρίου, Αναπλ. Καθηγητής | Σταυρούλα Τσιπλάκου, Πέτρος Κατσαρέας |
| Βασιλική Μουχτούρη | Η γλώσσα των Ελλήνων μεταναστών του Καναδά και της Αυστραλίας | Αγγελική Ράλλη, Καθηγήτρια | Δημήτριος Παπαζαχαρίου, Αναπλ. Κθηγητής, Αργύρης Αρχάκης, Καθηγητής |
| Κωνσταντίνος Σαριόγλου | Οι ελληνικές δάνειες λέξεις σε επιλεγμένα λογοτεχνικά κείμενα της Τουρκικής και η στρατηγική ενσωμάτωσή τους στο τουρκικό λεξιλόγιο | Αγγελική Ράλλη, Καθηγήτρια | OZANSOY ESIN, Αικατερίνη Κωστίου, Καθηγήτρια |
| Γεώργιος Μαγιώνος | Imperative structures: syntax and its interfaces. | Άννα Ρούσσου, Καθηγήτρια | Βασίλειος Σπυρόπουλος Άρτεμις Αλεξιάδου |
| Νικόλαος Σταματίνης | Η γλώσσα της πολιτικής ορθότητας και η γλώσσα για την πολιτική ορθότητα:η περίπτωση του όρου "λαθρομετανάστης" | Αργύριος Αρχάκης Καθηγητής | Ελένη Μπουτουλούση Βασιλική Τσάκωνα |
| Νικολέττα Παναγάκη | Η σύγκρουση σε πολυπολιτισμικά σχολικά περιβάλλοντα στην Ελλάδα:Κριτική ανάλυση μαθητικών κειμένων για την προσφυγική κρίση | Αργύριος Αρχάκης Καθηγητής | Βασιλική Τσάκωνα Μαριάνθη Γεωργαλλίδου |
| Βασιλική Ζαχαροπούλου | Η γεωργαφική και κοινωνιογλωσσική ποικιλία στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα (ΕΝΓ) | Δημήτριος Παπαζαχαρίου, Αναπλ. Καθηγητής | Κλήμη Άντζακα , Επίκ. Καθηγητή Αγγελική Τζάννε , Αναπλ. Καθηγήτρια |
| Ali Hussein, Hazem | Α contrastive analysis of the morphology of Greek and Arabic | Αγγελική Ράλλη, Καθηγήτρια | Alwaeli Battool Abbas Nas Θεόδωρος Μαρκόπουλος, Επικ. Καθηγητής |
| Mykola, Kosytskyy | Ζητήματα της σύνθεσης λέξεων: η περίπτωση της ελληνικής και της ουκρανικής | Αγγελική Ράλλη, Καθηγήτρια | Savenko Andriy Αναστασιάδη-Συμεωνίδη Άννα |
| Σταύρος Μπόμπολας | Electronic methods of mapping Greek dialectal data | Αγγελική Ράλλη, Καθηγήτρια | Walter Daelemans, Δήμητρα Μελισσαροπούλου |
| Κωνσταντίνα Μπαλάση | Αναφορικές προτάσεις: σύγχρονες προσεγγίσεις (Relative clause: current approaches) | Άννα Ρούσσου, Καθηγήτρια | Αλεξοπούλου Δώρα, Δασκαλάκη Ευαγγελία |
Διοργάνωση Συνεδρίων
First Mediterranean Morphology Meeting (MMM1). Mυτιλήνη: Σεπτέμβριος 1997
Thermi International Summer School of Linguistics (TISSL). Mυτιλήνη: Ιούλιος 1999
First International Conference of Modern Greek Dialects and Linguistic Theory (MGDLT 1). Πάτρα: Οκτώβριος 2000
Ιnternational Conference of Graduate Students in Linguistics (CONSOLE). Πάτρα: Δεκέμβριος 2003
Second International Conference of Modern Greek Dialects and Linguistic Theory (MGDLT 2). Μυτιλήνη: Οκτώβριος 2004
Third International Conference of Modern Greek Dialects and Linguistic Theory (MGDLT 3). Λευκωσία: Ιούνιος 2007
Sixth Mediterranean Morphology Meeting (MMM6). Ιθάκη: Σεπτέμβριος 2007
Patras International Conference of Graduate Students in Linguistics (PICGL 1). Πάτρα: Μάρτιος 2008.
Fourth International Conference of Modern Greek Dialects and Linguistic Theory (MGDLT 4). Χίος: Σεπτ. 2009.
Second Patras International Conference of Graduate Students in Linguistics (PICGL 2). Πάτρα: Μάρτιος 2010
Fifth International Conference of Modern Greek Dialects and Linguistic Theory (MGDLT 5). Πάτρα: Ιούνιος 2011
Third Patras International Conference of Graduate Students in Linguistics (PICGL 3). Πάτρα: Μάιος 2014
Sixth International Conference of Modern Greek Dialects and Linguistic Theory (MGDLT 6). Πάτρα: Σεπτ. 2014
Morphological Variation and Contact. Πάτρα: Ιούνιος 2015
ΘΑΛΗΣ: Πόντος, Καππαδοκία, Αϊβαλί: Στα χνάρια της Μικρασιατικής Ελληνικής. Πάτρα: Νοέμβριος 2015
Forth Patras International Conference of Graduate Students in Linguistics (PICGL 4). Πάτρα: Μάιος 2016
Seventh International Conference of Modern Greek Dialects and Linguistic Theory (MGDLT 7). Ρέθυμνο: Οκτώβριος 2016